Weg met de stemplicht

Mia Doornaert bepleit vandaag in De Standaard de afschaffing van de stemplicht. Ze vraagt zich af waarom burgers verplicht moeten worden om te gaan stemmen. “Ondernemers moeten hun afnemers verdienen, winkels moeten hun klanten verdienen, kranten moeten hun lezers verdienen, en dus ook de opkomst ervan”. Het afschaffen van de stemplicht zal echter buiten de socialisten gerekend zijn. Toevallig enkele pagina’s eerder in dezelfde krant laat voormalig SP.a-minister Van Velthoven daar geen misverstand over bestaan. Gevraagd naar de eventuele steun van de socialisten voor een tweederde meerderheid voor de staatshervorming laat de rode excellentie weten dat men niet op zijn partij moet rekenen voor zover het over een pakket gaat dat de afschaffing van de stemplicht bevat. Op de dag van de vorige gemeenteraadsverkiezingen volgde ik de kiesverrichtingen gedurende een paar uren in en om het plaatselijke stemlokaal. Ook van andere partijen stonden enkele getuigen zich wat zenuwachtig te gedragen. Daarbij geraakte ik aan de praat met een socialistische kandidaat die nu schepen is. We zagen samen hoe veel kiezers met de grootste tegenzin kwamen opdagen en maar één doel hadden: zo snel mogelijk hun plicht doen. Van sommigen konden we de foertstem van het gezicht aflezen. “Laten we de mensen uit hun lijden verlossen en de stemplicht afschaffen”, stelde ik mijn socialistische collega-kandidaat voor. Hij ging niet akkoord. In zijn argumentatie dook hij de geschiedenis in en verwees naar de historische strijd die gevoerd is om dit recht voor iedereen te krijgen. Bovendien, zo luidde zijn tweede argument, zouden de sociaal zwakkeren dan minder geneigd zijn om nog te gaan stemmen. Een voor hem angstaanjagende gedachte, niet geheel ontdaan van eigenbelang, me dunkt. Ik liet het niet na om hem dat te zeggen. Als rechtgeaarde democraat ben ik er uiteraard voorstander van dat zoveel mogelijk mensen aan de verkiezingen, toch de hoogdagen van de democratie, deelnemen. Maar hen daarbij dwingen, gaat me wel wat te ver. Zeker omdat de democratie er niet bij gebaat is dat verplichte kiezers er een reden in zien om een foertstem uit te brengen. Onze democratie lijkt me vandaag rijp genoeg om te kunnen steunen op uitsluitend gemotiveerde kiezers. Wanneer volwassen mensen niet wensen deel te nemen aan het democratische proces omdat ze het niet voldoende relevant, niet boeiend of te onbelangrijk vinden, is dat dan niet hun goed recht? Ik zit hier aldoor te denken aan het woord ‘betutteling’, iets wat de Groenen al eens wordt aangewreven. Maar wat gezegd dan van SP.a, en ook Vlaams Belang en CD&V, die menig kiezer – niet om de democratie maar om zichzelf te dienen – naar het stemhok willen drijven.