Merckx en Merckx

Het liet me deze zomer niet onberoerd: het eerbetoon aan (mijn) wielerheld Eddy Merckx in Brussel tijdens de Grand Départ van de Tour de France. 50 jaar na het behalen van zijn eerste Tour-overwinning werd Merckx uitvoerig in de bloemetjes gezet. Het verdiende eerbetoon in stijl werd door een half miljoen wielerfans bijgewoond. Ik keek mijn ogen uit vanuit de zetel, met bij wijlen kippenvel wegens nostalgische emoties. Ja, als kind volgde ik de Merckxiaanse heldendaden al op TV. Toen nog in zwart-wit, maar episch waren de beelden. Ik supporterde voor Eddy, mijn broer voor de arrogante Roger De Vlaeminck. Ik speelde de koersen na met plastic wielrennertjes en zelfs met tientallen knikkers die alle de naam van een coureur kregen. Ook dan trok Merckx meestal aan het langste eind. En o blijdschap, wanneer ik Eddy in het zoveelste pakje Panini-stickers vond. Ik kleefde hem behoedzaam boven de woorden ‘Geboren op 17 juni 1945 te Meensel-Kiezegem’. Ik weet nog dat ik in mijn atlas op zoek ging naar dit exotisch klinkende oord. Meensel-Kiezegem is me later ter ore gekomen vanwege een andere Merckx. Gaston, de nonkel van Eddy, stond in de Tweede Wereldoorlog aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Op de warme zondag van 30 juli 1944 was Gaston Merckx met drie Vlaamsgezinde vrienden op weg naar de kermis. Onderweg kruiste hun pad dat van drie leden van de Weerstandsgroep ‘Gewapende Partizanen’. Tijdens die confrontatie werd Gaston door een weerstander doodgeschoten. Het was het begin van een apocalyps in het dorp Meensel-Kiezegem. Een ware zuivering vond plaats met als eindbalans 55 inwoners die het leven lieten in een dorp van nauwelijks 850 zielen. Er bleven 33 weduwen achter en 95 kinderen zonder vader. Het ‘drama van Meensel-Kiezegem’ zou nog jaren nodig hebben om haar wonden te likken. Als kind van de repressie groeide Eddy Merckx op maar verhuisde al snel met zijn ouders naar het Brusselse. Als wielerheld stond en staat hij symbool voor ons land België. In rechtse en extreem-rechtse media wordt hij hiervoor geregeld op de korrel genomen. ‘Van zwartgeboren flandrien tot superbelg’, kopte Het Pallieterke. Zijn uitspraken om het land één en ondeelbaar te houden, zijn bezoeken bij de koning, het wordt bespot en gehekeld. Meer nog, zijn pro-Belgische houding wordt zelfs gezien als een soort Wiedergutmachung voor het collaboratieverleden van de familie Merckx. Ik ben blij dat Eddy geen zwarte is, maar een witte en eigenlijk vooral een gele (truidrager).   

De nieuwe zijderoute(s)

Ik heb de voorbije weken mijn blik op de (binnenlandse) politiek proberen te verruimen tot de geopolitiek. Zeg maar de verhoudingen tussen de wereldmachten. Natuurlijk is deze studie letterlijk en figuurlijk ‘wereldomvattend’ en dringt zich een synopsis op. Moeilijk leek me dat niet omdat het steeds weer China was dat zichzelf als spin centraal in het wereldwijde web nestelde. Daar moest ik meer van weten. Ik kende – zoals de meeste mensen – dit onmetelijke land alleen van enkele hardnekkige mythes. Bijvoorbeeld dat de Chinezen alleen maar alles namaken en goedkoop op de markt brengen. En dat ze zichzelf aan het vergiftigen zijn omdat de industrie totaal geen rekening houdt met de gevolgen van het milieu. En dat de economie nog helemaal draait op oude technologieën en men nog nergens staat op het vlak van hernieuwbare energie. En tot slot dat de Chinezen zowat alles eten (voornamelijk dieren) wat eetbaar is. Ik kan je alvast zeggen: er klopt niets (meer) van, behalve dat laatste. Het zijn daarom ook mythes. Wat de Chinese eetgewoonten betreft, ik heb het hier bij ons al moeilijk genoeg om iets vegetarisch te bestellen bij de Chinees. Ooit koos ik maar voor een eenvoudige nasi met groenten, overgoten met zoetzure saus. Na nog maar een paar happen merkte ik toch kleine snippers vlees op. Na een levendige en opgemerkte discussie raadde de chef me aan dat ik het vlees er maar zelf moest uitpeuteren. Ik maakte hem op vastberaden toon duidelijk dat ik dat niet van plan was. Enfin, hij bracht me uiteindelijk met zichtbare tegenzin een nieuwe schotel. Sindsdien bestel ik bij een andere Chinees nummer V27 ‘Vegetarisch gerecht op 3 wijzen: Chinese omelet, groenten op Boeddhistische wijze, chap shoy en vegetarische nasi’. Genoeg gegeten, terug naar de geopolitiek. Om mij inzicht te verwerven, struinde ik het internet af en las ik achtereenvolgens de uitstekende boeken ‘De nieuwe keizer: Xi Jingping, de machtigste man van China’ (auteur: Ties Dams), ‘De nieuwe zijderoutes: het heden en de toekomst van de wereld’ (auteur: Peter Frankopan) en ‘De eeuw van XI’ (auteur: Stefan Blommaert). Het was verhelderende literatuur die steeds uitkwam bij de in 2013 gestarte ontwikkelingsstrategie van de Chinese overheid, genaamd Belt and Road Initiative, beter bekend als de nieuwe Zijderoute(s). Bekijk het geografisch niet te eng, want het overspant gigantische projecten in ondertussen meer dan 80 landen verspreid over de hele wereld, ja zelfs tot in ons land via de haven van Antwerpen. Om en bij de 1.000 miljard Euro wordt geïnvesteerd om in die landen bruggen, wegen, spoorlijnen, havens, luchthavens, pijpleidingen, energiecentrales, etc. aan te leggen, te bouwen of renoveren. Het moet de handel tussen China en de rest van Azië, Europa en Oost-Afrika versoepelen. Natuurlijk speelt er meer. China wil op die manier zijn invloed in de wereld doen toenemen. Het wil zich niet minder dan in het centrum van de macht nestelen. De nieuwe Zijderoute mag dan populair zijn, ze is ook omstreden. Landen met een zwakke economie zouden in een schuldencrisis belanden omdat China onverantwoorde leningen tegen hoge rentetarieven verstrekt. Ook zouden de aanbestedingen ondoorzichtig zijn en uitnodigen tot corruptie. Daarenboven zou China weinig oog hebben voor de schadelijke milieu-effecten van haar megaprojecten. President Xi heeft goed naar de kritiek geluisterd en heeft intussen benadrukt dat China zich zal schikken naar de regels van internationale handel inzake schuldenlast, dat het aanbesteden doorzichtig moet zijn en corruptie uit den boze is en dat de projecten bovendien groen en milieuvriendelijk moeten zijn. Hij speelt het spel slim en sluw. Maar stilaan beginnen meer en meer andere landen en hun (wereld)leiders argwanend te worden. Wat is China van plan? Wil het aantonen dat het een grootmacht is? Of wil hij de armen in de wereld helpen en een nieuwe wereldorde bouwen? Niemand die het weet. En zo blijft het land van de rijzende zon heerlijk mysterieus. En ik blijf het land kritisch bekijken. Net als mijn vegetarische nasi.

Pukkelpop

Met weemoed denk ik terug aan mijn rijkgevuld muziekfestivalverleden. Heelder bladzijden zou ik kunnen vullen met anekdotes en emoties op tal van optredens en festivals ter lande. Terug in de tijd tot in de vroege jaren tachtig met U2 in Herenthout of all places, het inktzwarte legendarische Seaside festival en het al even alternatieve Futurama (wie kent deze nog?) tot het Rock Werchter van de begindagen met slechts 1 podium. Later maakte ik de geboorte van onder andere Pukkelpop mee. Nooit zal ik vergeten hoe ik nog net een glimp opving van een bijzonder energiek groepje dat vroeg op de dag speelde terwijl ik de songs enkel hoorde bij het aanschuiven aan de ingang. Zo miste ik op een haar na de later wereldberoemde band Nirvana. Overigens was Pukkelpop toen nog een eendagsgebeuren. Festivalcampings moesten nog uitgevonden worden. Maar mochten ze er geweest zijn, jong meisjes hadden er niks te vrezen. Ze zouden in die tijd niet belaagd worden, de Vlaamse vlag in de hand, met flessen urine. Neen, we waren allen alternatief en progressief. Links en verdraagzaam. Wie rechts en Vlaamsch dacht kon gaan vendelzwaaien aan de IJzertoren. Dat extreem-rechts vandaag uit de schaduw van het vredesmonument treedt en – als bewuste strategie – gratis ‘collaboratievlaggen’ uitdeelt zegt veel over de tijdsgeest. Huiveringwekkend is dat veel festivalgangers hier geen graten in zien. Vorig jaar werd er nog gezongen ‘De Congo is van ons’ en ‘handjes afkappen’. Nu marcheren ze met hun racistische gedachtegoed de wei in. Of het Vlaams Belang Jongeren zijn, Schild en Vrienden, Make Vlaenderen Great Again, ze rukken steeds verder op en trachten de massa – al dan niet met de harde hand - in te palmen. Ze ritsen tenten open, op zoek naar klimaatboodschappers. Het roept akelige herinneringen uit nazitijden op. En het volk laat begaan. Ook dat tekent de tijdsgeest. In plaats van een storm van verbazing klinkt een oorverdovende stilte. Vlaams Belang en haar afdelingen en groupuscules zijn aan een rotvaart bezig salonfähig te worden. Het zijn wolven in schapenvacht. En ondanks hun homofobe, racistische en fascistische uitschuivers met de regelmaat van de klok mogen ze ongehinderd hun gang gaan. De media reikt hen zelfs de megafoon. Zo besmeuren ze de ware Vlaamse identiteit en maken schaamte in mij los ‘omdat ik Vlaming ben’.  

Ezelsvellen

Van Chinezen weten we dat ze – om het zacht uit te drukken – rare eetgewoonten hebben. Zo uiten ze hun waardering voor lekker eten door te slurpen en te smakken. Praten met de volle mond betekent dat ze genieten van de maaltijd. In China gebruiken ze ook alles wat er ook maar te eten valt. We denken dan in de eerste plaats niet aan rijst, noedels of lekkere groenten. Wel aan – een greep uit het aanbod - kippenpootjes, eendennekken, koeienmagen, vissenogen, varkensoren, penissen van yak (grote bizon), schildpadden, enzovoort. Slang, gedroogde mier en zeepaardjes worden genuttigd omdat ze zogenaamd potentieverhogend zouden zijn. Overigens staat hond slechts bij een kleine minderheid op het menu, voornamelijk in het zuiden van het land. Nog meer dierengruwel kennen we van de tijger- en neushoornproducten. Nog maar pas vorig jaar heeft China de handel in pakweg de botten, klauwen, snorharen en penis van de tijger terug toegestaan. Idem dito voor de hoorn van de neushoorn. Alle worden ze medische kwaliteiten om bijvoorbeeld kanker te bestrijden toegedicht. Nochtans betreft het hier dieren die met uitsterven bedreigd zijn! In Afrika kenden we naast het stropen van de neushoorn al langer het gruwelijk afmaken van de olifant voor zijn ivoren slagtanden. Wat onder de radar bleef, is het lot van de ezeltjes op het zwarte continent. “Duizenden geraamtes van dieren waarvan de huiden zijn afgestroopt, terwijl de dieren nog in leven waren, stapels van gepekelde en gevouwen ezelshuiden, klaar voor de export naar China”, getuigde een dierenbeschermster. Juist, die ezel die in Afrika al meer dan 5000 jaar het beast of burden is. Het dier wordt levend gevild omdat zijn huid een stofje bevat dat gebruikt wordt in de tradionele Chinese medicijnen. Ik las het hartverscheurende verhaal van een Keniaans boertje, een van de velen, die op een morgen zijn 3 ezeltjes niet meer terugvond. Wat later, met hulp van de buren, kwamen ze uit bij de bloederige ezelskoppen, als overblijfselen van een slachtpartij. Dierenbeschermers waarschuwen dat de ezels in zo’n tempo afgeslacht en verscheept worden naar China dat ze binnen enkele jaren met uitsterving bedreigd zullen zijn. Terwijl ik dit schrijf, hoor ik een oproep van de Vlaamse ezelasielen om te stoppen met het kweken van ezels. De asielen kunnen de opvang van ezels nog amper aan. Toch maar oppassen dat de Chinezen hier geen lucht van krijgen.

Noot: wie het wereldwijde dierenleed onder ogen wil zien, ga naar www.greenworldwarriors.com

De Ronde van Romain

Met het dramatische overlijden van de jonge wielerbelofte Bjorg Lambrecht verdwijnen alle sportieve wieleremoties van de voorbije weken meteen naar de verre achtergrond. Het was nochtans de spannendste en meest beklijvende Tour de France in jaren. Met liefst 3 Belgische ritzeges er bovenop. En met Egan Bernal als sympathieke eindwinnaar. De jonge Colombiaan is een pinkdun mannetje dat weggeplukt lijkt uit een middelbaar onderwijsklas. Ik zag hem van dichtbij in het Herentalse natourcriterium. Hij heeft op korte tijd een heldenstatus verworven in Colombia en ver daarbuiten. Zelf supporterde ik voor Romain Bardet. Hoewel ook medefavoriet liet deze Fransman het voor eigen volk hoofdzakelijk afweten. De sportmedia maakten hem zowat met de grond gelijk. Maar Bardet vocht terug en stond uiteindelijk in Parijs op het podium met de bolletjestrui. Mijn sympathie voor deze renner had eigenlijk niks vandoen met zijn prestaties. Ik werd reeds voor aanvang van de Ronde getriggerd doordat hij werd omschreven als ‘een intellectueel die houdt van boeken en wijn en zich graag uitdrukt in een Frans proza voor gevorderden’. Zeg nu zelf, in de wielerwereld – en bij uitbreiding in de sportwereld – is het met een vergrootglas zoeken naar een atleet met een mening, laat staan een maatschappijvisie. Groot was dan ook mijn verbazing dat deze Romain Bardet in aanloop naar de Tour liever over andere zaken dan het obligate wielerjargon sprak. “Het wielrennen mist een ecologische visie”, opperde hij. Ik wist niet wat ik hoorde. Was dit een losse flodder of was er meer? “Er zijn gewoon heel veel andere dingen buiten het wielrennen die mij interesseren. Duurzaamheid, bewust consumeren, sociaal verantwoord ondernemen… Na mijn carrière wordt dat mijn passie.” En toen kwam hij pas goed op dreef. “Als ik de sliert auto’s zie die achter elke koers aanrijdt, of al die motards, vrachtwagens en rennersbussen rond de koers en hoeveel CO2 die uitstoten... Daar wordt vandaag totaal niet over nagedacht.” Vervolgens maakte hij zich nog druk over de weggegooide bidons en de voedingszakjes in de bermen, de zinloze transporten, het gebrek aan elektrische wagens, de verspilling van voedsel, etc.” En hij sloot staalhard af: “We hebben totaal geen ecologisch bewustzijn.”  Nou moe, ik boog nederig het hoofd voor zoveel moed van een renner die aan de vooravond van de Tour in zijn eigen land deze kritische analyse op de wereld losliet. Ik duim nu al dat Romain Bardet volgend jaar de Tour mag winnen en op de Champs-Elysées een speech naar mijn hart afsteekt. Maar vooral hoop ik dat we Bjorg Lambrecht nooit zullen vergeten.